Το πρόγραμμα «Φά’ το πριν τα φάει», της περιβαλλοντικής οργάνωσης iSea από τη Θεσσαλονίκη, έχει σαν στόχο την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση όλων των εμπλεκομένων στην Ελλάδα για το πρόβλημα των ξενικών θαλάσσιων ειδών, τις επιπτώσεις που επιφέρουν στην τοπική οικονομία, τον τουρισμό και την ανθρώπινη υγεία. Παράλληλα μέσω του προγράμματος προωθείται η κατανάλωση βρώσιμων ξενικών ειδών της Μεσογείου ως μέτρο αντιμετώπισης της εξάπλωσης και της αύξησης των πληθυσμών τους. Το Grill διαπίστωσε ότι η κατανάλωση ξενικών ειδών δεν είναι μόνο χρήσιμη αλλά και γευστική!
Τα ξενικά είδη θεωρούνται από τις μεγαλύτερες απειλές για τα τοπικά θαλάσσια οικοσυστήματα, την τοπική οικονομία καθώς και την ανθρώπινη υγεία, παγκοσμίως. Πολλές μελέτες υποστηρίζουν πως κάθε χρόνο η υποβάθμιση που προκαλούν στα τοπικά οικοσυστήματα αλλά και οι ζημίες σε ανθρώπινες δραστηριότητες ανέρχονται σε εκατοντάδες εκατ. δολάρια. Τόσο ο ΟΗΕ όσο και η Ε.Ε. τα συμπεριλαμβάνουν στις μεγαλύτερες απειλές για τα θαλάσσια οικοσυστήματα, με μια σειρά οδηγιών, νομοθεσιών αλλά και πρωτοβουλιών να στοχεύει στην αντιμετώπισή τους.
Το πρόβλημα
Η Μεσόγειος θάλασσα αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη εισβολή ειδών με περισσότερα από 1.000 θαλάσσια ξενικά είδη να έχουν ήδη καταγραφεί. Η Ελλάδα είναι από τις πιο επηρεασμένες χώρες με περισσότερα από 300 ξενικά είδη να έχουν εντοπιστεί στα νερά της.
Η οργάνωση iSea (Περιβαλλοντική Οργάνωση για την Προστασία των Υδάτινων Οικοσυστημάτων όπως είναι ο πλήρης τίτλος της), έχει αναλάβει το δύσκολο έργο της ενημέρωσης των επαγγελματιών κι ερασιτεχνών ψαράδων αλλά και του καταναλωτικού κοινού, σχετικά με τα ξενικά είδη των ελληνικών θαλασσών, τα τοξικά/ δηλητηριώδη είδη και το πρόβλημα συνολικά.
Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας εντάσσεται και η προώθηση της κατανάλωσης όσων ξενικών ειδών είναι ασφαλή και βρώσιμα για τον άνθρωπο- και είναι αρκετά. Μέσα από την δημιουργία ενός ηλεκτρονικού βιβλίου συνταγών αλλά και με την συμβολή καταξιωμένων σεφ που συμμετέχουν στις επιμέρους γαστρονομικές εκδηλώσεις, στόχος είναι τα βρώσιμα ξενικά είδη να μπουν στις διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων, δημιουργώντας κίνητρα στους αλιείς να τα στοχεύουν, συμβάλλοντας έτσι στο μετριασμό του προβλήματος.
Στην κουζίνα…
Το Grill είχε τη χαρά να βρεθεί σε μια από τις εκδηλώσεις αυτές, στην πειραιώτικη ψαροταβέρνα ‘Ταξιδεύοντας Ε/Γ’ του Κωνσταντίνου Ζαφειρόπουλου στο Κερατσίνι, όπου μέλη της οργάνωσης iSea παρουσίασαν τα ξενικά είδη που είναι βρώσιμα και είχε την ευκαιρία να γευτεί ορισμένες πρωτότυπες συνταγές Ελλήνων σεφ που συνεργάζονται με τη συγκεκριμένη οργάνωση για την προώθηση αυτού του σκοπού.
Φά’ το πριν τα φάει, λοιπόν! Τα φάγαμε και ήταν πράγματι γευστικότατα. Η εκδήλωση ήταν μια πρωτοβουλία της iSea, ενώ το πρόγραμμα στο οποίο είναι ενταγμένη χρηματοδοτείται από το Cyclades Preservation Fund και το Ionian Environment Foundation. Τα ξενικά είδη μαγειρεύτηκαν με συνταγές τριών σεφ. Ο Αλέξανδρος Ουντίλας, ο Κώστας Αγγελόπουλος και ο Χρήστος Χίτος δημιούργησαν πρόσφατα έναν γαστρονομικό οδηγό, που κυκλοφορεί από την iSea και σε αυτόν υπάρχουν συνταγές όπως: Σοτέ λεοντόψαρου με χόρτα (Ουντίλας), Κράκερ κόκκινου πιπεριού με ‘γερμανό’ και μαγιονέζα λεμονιού (Χίτος), Κακαβιά με ραβιόλια γεμιστά με ‘γερμανό’ (Αγγελόπουλος), κ.ά.
Στη συγκεκριμένη εκδήλωση, σεφ που ανήκουν στο φορέα ‘Το Καρτέλ των Γεύσεων’ ετοίμασαν κάποιες από τις συνταγές αυτές και οι καλεσμένοι απόλαυσαν τη ζεστή φιλοξενία του καταστήματος και παράλληλα ενημερώθηκαν για τις επιπτώσεις των θαλάσσιων ξενικών ειδών στο περιβάλλον, την οικονομία και την υγεία.
Θυμίζουμε ότι ‘Το Καρτέλ των Γεύσεων’ είναι ένα food truck από τη Θεσσαλονίκη, μια ‘μονάδα κινητής εστίασης’ με άρτια γαστρονομικά οργανωμένη κουζίνα και ταυτόχρονα το μικρότερο κινητό deli store, στην οποία κουζίνα όλα τα τρόφιμα που μαγειρεύονται διαφημίζονται και εμπορεύονται, παράγονται στην Ελλάδα.
Πρέπει να τα φάμε…
Για τα ξενικά είδη στην εκδήλωση μίλησε ο Νίκος Δούμπας. Απόφοιτος του Τμήματος Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστήμιου Αιγαίου, κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στις Ιχθυοκαλλιέργειες, ο Ν. Δούμπας έχει εργαστεί στη Σελόντα στη Λέσβο, την εταιρεία Mediamatic στην Ολλανδία, διαθέτει δίπλωμα καταδύσεων ενώ είναι και υποβρύχιος φωτογράφος.
Ο Ν. Δούμπας ανέφερε σχετικά: «Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν υπάρχουν μεγάλα ψάρια θηρευτές αυτών των ξενικών ειδών, με αποτέλεσμα τα θαλασσινά αυτά να αναπαράγονται με γοργούς ρυθμούς και να κατακτούν τις θάλασσες διότι τα περισσότερα από αυτά είναι χωροκατακτητικά- δεν επιτρέπουν άλλο είδος να αναπτυχθεί στο δικό τους χώρο. Το λεοντόψαρο, ο Γερμανός, η τρομπέτρα, το γαλάζιο καβούρι είναι μεταξύ αυτών των ειδών, τα οποία όμως είναι βρώσιμα. Το κακό είναι ότι τα ξενικά είδη προσαρμόστηκαν στα βαθιά και κρύα νερά του Αιγαίου και από την Κύπρο και τη νότια Κρήτη όπου έχουν γίνει ήδη απειλητικά, βρέθηκαν στις Κυκλάδες και μάλιστα τις ξεπέρασαν κι ανέβηκαν στα Ιόνια, φτάνοντας μέχρι την Κέρκυρα. Οι Κυκλάδες και το Ιόνιο είναι κομβικά σημεία στον αγώνα που κάνουμε για να σταματήσουμε την εξάπλωση των ξενικών ειδών, κυρίως του λεοντόψαρου, προς τα βόρεια».
Σύμφωνα με τον Ν. Δούμπα η εμφάνιση των ειδών αυτών στην Μεσόγειο δεν είναι μια εξέλιξη της φύσης διότι το άνοιγμα της Διώρυγας του Σουέζ είναι ανθρώπινο έργο το οποίο μετέτρεψε τη Μεσόγειο σε επέκταση της Ερυθράς Θάλασσας, με την Κύπρο να έχει το μεγαλύτερο πρόβλημα αφού στο νησί δεν υπάρχουν πια ροφοί, μπαρμπούνια, σάλπες κ.ά., με αποτέλεσμα να έχει καταρρεύσει η εκεί υπάρχουσα τροφική αλυσίδα.
«Δεν θα βρει η φύση τη λύση, πρέπει να βοηθήσουμε εμείς. Πρέπει οι ψαράδες να τα ψαρεύουν και να τα εμπορεύονται- να μην τα πετάνε πάλι μέσα όπως κάνουν σήμερα, και οι καταναλωτές να τα βάλουν στο μενού τους διότι είναι όπως είδατε γευστικά. Ο ψαράς θα βγάλει μεροκάματο, τα είδη αυτά θα αποκτήσουν μια τιμή στο εμπόριο, τα ντόπια είδη θα αποσυμπιεστούν από την υπεραλίευση και οι θάλασσες θα γεμίσουν και πάλι ροφούς και σμέρνες που ξέρουμε ότι καταναλώνουν αυτά τα είδη» υποστηρίζει ο Ν. Δούμπας.
Κεντρική φωτογραφία: Ο Θεόδωρος Παστουρματζής (αριστερά) και ο Γεώργιος Φερικίδης του food truck ‘Το Καρτέλ των Γεύσεων’ από τη Θεσσαλονίκη, επιδεικνύουν (λίγο πριν τα μαγειρέψουν) τα χωροκατακτητικά μπλε καβούρια που έχουν εισβάλει στη Μεσόγειο και αποτελούν κίνδυνο για τα εγχώρια είδη καβουριού (στο κάτω μέρος της φωτο) αλλά και για τους ψαράδες.