Νίκος Ποταμιάνος: “Οι νοικοκυραίοι- Μαγαζάτορες και βιοτέχνες στην Αθήνα 1880- 1925”

“Οι νοικοκυραίοι- Μαγαζάτορες και βιοτέχνες στην Αθήνα 1880- 1925”

Νίκος Ποταμιάνος

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2015

548 σελ.

ISBN 978-960-524-454-5

Ο Νίκος Ποταμιάνος, διδάκτορας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, κυκλοφόρησε το 2015 μια εξαιρετική μελέτη για την εμφάνιση και την εδραίωση των εργατικών ενώσεων, των εργοδοτικών και των επαγγελματικών σωματείων στην Αθήνα κατά την περίοδο 1880- 1925, διανθίζοντας τη μελέτη του με αναφορές σε πτυχές της καθημερινής ζωής των εργαζόμενων Αθηναίων την ίδια περίοδο όπως η διασκέδαση, οι θρησκευτικές εορτές και αργίες κι ο πολιτισμός.

Μέσα την ανάλυση των σχέσεων  συνεργασίας/σύγκρουσης μεταξύ σωματείων αλλά και μεταξύ κλάδων επαγγελμάτων, ο συγγραφέας σκιαγραφεί την κοινωνική διαστρωμάτωση και την ταξική συγκρότηση στο γύρισμα του αιώνα. Καταγράφει επίσης την πορεία των επαγγελματικών ενώσεων προς τη συγκρότηση πρωτοβάθμιων οργανώσεων όπως ο ‘Σύνδεσμος Συντεχνιών’ το 1916, στη συνέχεια η ‘Ένωση Βιοτεχνικών Συντεχνιών και Σωματείων Εργοδοτών της Ελλάδος’ το 1919 και τέλος η ‘Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών και Βιοτεχνών Ελλάδος’, η γνωστή μας ΓΣΕΒΕ, το 1921, με δυναμικότητα 30-35 σωματεία· ο συγγραφέας θεωρεί τη ΓΣΕΒΕ «τομή για τη συλλογική έκφραση της παραδοσιακής μικροαστικής τάξης».

Όπως υποστηρίζει ο Ποταμιάνος, μισό αιώνα μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, τη δεκαετία του 1880, άρχισε να δημιουργείται ένα «κύμα θεσμοποίησης των πρακτικών αλληλοβοήθειας μεταξύ ομοτέχνων» με τους διάφορους επαγγελματικούς κλάδους να αναζητούν τη συλλογική παρουσία τους. Αυτή την ανάγκη επέσπευσαν και οι περιστάσεις της εποχής: π.χ. η ίδρυση του συλλόγου των οινοπαντοπωλών συνδέθηκε με την αντίδραση στο φόρο του κρασιού που επέβαλε ο Χαρίλαος Τρικούπης το 1885. Το πρώτο διαταξιακό σωματείο στο χώρο των εστιατόρων/ ξενοδόχων δημιουργείται το 1882 και σε αυτό, όπως συνηθιζόταν συμμετείχαν ταυτόχρονα εργοδότες και εργαζόμενοι.

Κατά τη δεύτερη περίοδο δημιουργίας εργατικών σωματείων, την οποία ο συγγραφέας προσδιορίζει την περίοδο 1894-1895, δημιουργούνται τα σωματεία των μαγείρων (1895), των σερβιτόρων στα καφενεία της Αθήνας και των ζαχαροπλαστών, ενώ μέχρι το 1905, τα περισσότερα επαγγέλματα διέθεταν εργατικά σωματεία. Η έλευσή τους αλλάζει δραματικά την εικόνα της ελληνικής κοινωνίας, καθώς «τα εργατικά σωματεία έρχονται να διασπάσουν την ενότητα στη βάση του επαγγέλματος, η οποία είχε κατακτηθεί ως αρχή μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1890».

Ως μια ιδιαίτερη ευρύτερη κατηγορία επαγγελματιών που συνδέονται με τη διατροφή, τα τρόφιμα και την εστίαση, οι οινοπαντοπώλες,  οι εστιάτορες/ ξενοδόχοι και οι ιδιοκτήτες ταβερνών/καφενείων καταγράφονται διαρκώς στη μελέτη του Ν. Ποταμιάνου. Όπως αναφέρει, στις αρχές του 20ου αιώνα ο κλάδος βρέθηκε στο στόχαστρο άλλων επαγγελματιών με την κατηγορία των ‘παρασίτων’, επειδή δεν ανήκαν στην …παραγωγική Ελλάδα αλλά δούλευαν κυρίως με τους Ευρωπαίους περιηγητές στην Αθήνα και με τους εσωτερικούς μετανάστες που κατέφθαναν στην πρωτεύουσα.

Όσο για την ανθρωπογεωγραφία του κλάδου, ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι πολλοί από τους ταβερνιάρηδες, τους καφετζήδες και τους οινοπαντοπώλες της Αθήνας στο γύρισμα του αιώνα ήταν ναυτικοί που ξεμπάρκαραν προσωρινά, τεχνίτες που αρρώσταιναν κι έπρεπε να βρουν έναν άλλο τρόπο για να ζήσουν ή συνταξιούχοι αστυνομικοί. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει: «Το καφενείο και η ταβέρνα για πολλούς ανθρώπους αποτελούσε το τελευταίο επάγγελμα, καταφύγιο για τα γηρατειά τους όταν οι σωματικές δυνάμεις τους εγκατέλειπαν».

You might also like