Νέα εποχή αδειοδότησης στη μαζική εστίαση

Την αναμόρφωση του κλάδου της μαζικής εστίασης (κι όχι μόνο) αναμένεται να επιφέρει η υιοθέτηση της νέας νομοθεσίας για τη λειτουργία καταστημάτων  που θεσπίστηκαν πέρυσι και φέτος, διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη αυτό το διάστημα. Η κεντρική διοίκηση θεωρεί ότι η νέα νομοθεσία έχει αναπτυξιακό ‘πρόσημο’,  η αγορά  όμως διατηρεί τις επιφυλάξεις της.

 

Η ελληνική αγορά της μαζικής εστίασης, όπως άλλωστε και δεκάδες άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες στη χώρα μας, αναμένεται να αλλάξουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο της λειτουργίας τους από τη στιγμή που θα τεθεί σε πλήρη εφαρμογή ο Νόμος 4442/2016 (Νέο θεσμικό πλαίσιο για την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας και άλλες διατάξεις»).Αξίζει να αναφέρουμε ότι για την υλοποίηση της συγκεκριμένης νομοθεσίας σημαντική ήταν η συμβολή της Παγκόσμιας Τράπεζας η οποία μέσω της ομάδας εμπειρογνωμόνων που έχει εγκαταστήσει εδώ και χρόνια στο υπουργείο Ανάπτυξης, συμμετέχει ενεργά στην παραγωγή νομοθετικού έργου.  

Πριν μερικές εβδομάδες μια Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) που αφορά στην «Απλούστευση και Προτυποποιήση  των Διοικητικών Διαδικασιών Γνωστοποίησης Λειτουργίας Καταστημάτων Υγειονομικού Ενδιαφέροντος, Θεάτρων και Κινηματογράφων»  (ΚΥΑ 16228/2017, ΦΕΚ Β’  1723/2017), πυροδότησε εκ νέου τη συζήτηση στο εσωτερικού του κλάδου για την αξία των νομοθετικών παρεμβάσεων, για την ποιότητα του παραγόμενου νομοθετικού έργου αλλά και για τις δυνατότητες της ελληνικής αγοράς, που μαστίζεται από την παρατεταμένη κρίση, να υιοθετήσει τη νομοθεσία και να σεβαστεί τους νέους κανόνες του παιχνιδιού.

Οι επιχειρηματίες χωρίς να είναι αντίθετοι στην ανάγκη εκσυγχρονισμού, το αντίθετο μάλιστα, επισημαίνουν ότι μια νομοθεσία για να μπορέσει να εφαρμοστεί, να υλοποιηθεί και, τελικά, να αποδώσει τα αναμενόμενα, θα πρέπει να βρίσκεται σε φάση κι όχι σε αντίφαση με την αγορά και τις ανάγκες της. Εκτιμούν όμως ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, η εφαρμογή του Νόμου 4442/2016 και της ΚΥΑ 16228/2017, με τα οποία δεν διαφωνούν επί της αρχής, πρέπει να ενισχυθούν με σαφείς ερμηνευτικές διατάξεις προκειμένου να αποδώσουν αυτά που περιμένει ο νομοθέτης. Όπερ έδει δείξαι…

 

«Αναπτυξιακό» πλαίσιο & γραφειοκρατία

Το νέο νομοθετικό πλαίσιο που λανσάρει αυτό διάστημα το υπουργείο Ανάπτυξης είναι, κατά την εκτίμηση της κυβέρνησης,  ‘αναπτυξιακό’ και στοχεύει στην απλούστευση των διαδικασιών αδειοδότησης όλων των οικονομικών δραστηριοτήτων, στο σημείο εκείνο όμως που δεν θίγονται θέματα δημοσίου συμφέροντος, προστασίας του περιβάλλοντος, υγείας και ασφάλειας.

Όπως υπογραμμίζει η Χαριτώ Πιπεροπούλου, προϊσταμένη στη Διεύθυνση Αδειοδοτήσεων Επιχειρήσεων και Επιχειρηματικών Πάρκων, στη Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης: «Βασικός στόχος αυτού του θεσμικού πλαισίου είναι να βοηθήσουμε το επιχειρηματικό περιβάλλον,  να πετύχουμε την οικονομική ανάκαμψη, να αυξήσουμε την απασχόληση και γενικότερα την κοινωνική ευημερία. Με την ανάλυση του ρίσκου προσπαθούμε να προστατέψουμε το δημόσιο συμφέρον, το περιβάλλον και την ασφάλεια στην εργασία. Πρέπει λοιπόν να γίνει η μετατόπιση από τον ex ante έλεγχο – που ήταν βασικό χαρακτηριστικό των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος- στην εκ των υστέρων διαδικασία».

Στην προσπάθεια της πολιτείας να ξεμπλοκάρει αναπτυξιακές δυνατότητες της ίδιας της αγοράς και να απλουστεύσει το νομοθετικό πλαίσιο για τη λειτουργία επιχειρήσεων, σε πρώτη φάση το ενδιαφέρον της δημόσιας διοίκησης έπεσε σε τομείς με μεγάλη συνεισφορά στο εγχώριο ΑΕΠ, όπως είναι η μεταποίηση τροφίμων και ποτών, τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος και τα τουριστικά καταλύματα.

Σύμφωνα με τις επιδιώξεις της κεντρικής διοίκησης, αλλά και τις επιλογές της Παγκόσμιας Τράπεζας, αυτή τη στιγμή έχουν περιληφθεί στη νομοθεσία, σε ειδικό παράρτημα του Ν. 4442, όλες οι απλουστεύσεις που αφορούν τους τρεις αυτούς βασικούς τομείς. Επίσης έχει ολοκληρωθεί και η δευτερογενή νομοθεσία, οπότε αυτοί οι τρεις τομείς είναι απολύτως έτοιμοι έτσι ώστε να εφαρμοστεί σε αυτούς η νέα νομοθεσία.

 

Όπως είναι γνωστό η άδεια λειτουργίας καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος περιλαμβάνει δικαιολογητικά, εγκρίσεις, πιστοποιητικά και για κάθε δραστηριότητα εμπλέκονται αρκετές συναρμόδιες υπηρεσίες. Ακόμα και για την καταχώρηση μιας δραστηριότητας, ακολουθείται από το κράτος μια χρονοβόρα,  γραφειοκρατική διαδικασία. Την ίδια στιγμή το ευρωπαϊκό δίκαιο (Κανονισμοί, Οδηγίες) πρέπει να ενσωματωθεί στο ελληνικό, αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει σε κάποιες περιπτώσεις να καταργηθούν υπάρχουσες ή παλαιότερες ελληνικές διατάξεις· Αυτό συχνά δεν γίνεται ή καθυστερεί, με αποτέλεσμα να προστίθενται επιπλέον απαιτήσεις σε μια αγορά που δεν αντέχει άλλη κανονιστική παρέμβαση.

Σύμφωνα με την Χαριτώ Πιπεροπούλου, ο πυρήνας της νέας νομοθεσίας είναι η νέα αδειοδοτική διαδικασία. Μέχρι πρότινος δινόταν μεγάλη βαρύτητα στην εκ των προτέρων αδειοδοτική  διαδικασία: οι δημόσιες υπηρεσίες επέβαλλαν τον εκ των προτέρων  έλεγχο όλων των δικαιολογητικών πριν την έναρξη λειτουργίας μιας επιχείρησης. Σήμερα, ο έλεγχος μεταφέρεται στην περίοδο κατά την οποία η επιχείρηση λειτουργεί πλήρως. Αν οι υπηρεσίες κατά τον έλεγχό τους  διαπιστώσουν ότι υπάρχουν προβλήματα, επιβάλουν κυρώσεις εφόσον χρειαστεί.

Νέο πλαίσιο: με μια ματιά

• Κατάργηση της προέγκρισης και η αντικατάστασή της με βεβαίωση
• Κατάργηση της διαδικασίας έκδοσης άδειας λειτουργίας κι αντικατάστασή της με την υποβολή γνωστοποίησης, χωρίς υποβολή άλλων δικαιολογητικών ή τη γνωμοδότηση άλλων αρχών
• Σύστημα κυρώσεων όπου κι όποτε χρειάζεται.
• Αναμόρφωση του μοντέλου ελέγχου με έμφαση σε μεγάλες επιχειρήσεις.
• Ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα το οποίο θα διασύνδεει υπηρεσίες με την αγορά.

Νομοθετική εξέλιξη

Την κατάσταση που επικρατούσε στον τομέα της αδειοδότησης ρύθμιζαν την τελευταία 15ετία διάφοροι νόμοι όπως ο γνωστός 2965/2001(«Βιώσιμη Ανάπτυξη Αττικής και άλλες διατάξεις») και ο 3325/2005 («Ίδρυση και λειτουργία βιομηχανικών, βιοτεχνικών εγκαταστάσεων στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης και άλλες διατάξεις»).

Στην αρχή της οικονομικής κρίσης, την περίοδο 2010- 2011 επιδιώχτηκε κι έγινε μια εκτεταμένη μεταρρύθμιση που να απαντάει στις απαιτήσεις των καιρών, έτσι ψηφίστηκε ο 3982/2011(«Απλοποίηση της αδειοδότησης τεχνικών επαγγελματικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων και επιχειρηματικών πάρκων και άλλες διατάξεις»), νόμος που επέφερε σημαντικές τομές για την εποχή του.

Εκείνο το διάστημα εκχωρήθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος προς στις αρμόδιες διευθύνσεις ανάπτυξης των Περιφερειών, όλη η αρμοδιότητα της έκδοσης αδειών και του ελέγχου· η εξέλιξη δυσαρέστησε τότε το περιβαλλοντικό κίνημα.

Παρά τη νομοθετική κατοχύρωση, η διαδικασία έκδοσης άδειας λειτουργίας επιχείρησης (ανεξάρτητα από το αν είναι υγειονομικού ενδιαφέροντος ή όχι), παρουσίαζε μεγάλη ανομοιογένεια εντός της ελληνικής αγοράς και, όπως υποστηρίζουν παράγοντες του ελληνικού επιχειρείν, το αποτέλεσμα ήταν αλλού η αδειοδότηση να είναι πολύ ‘βαριά’, αλλού όμως να δίδεται ευκολότερα.

Τότε προέκυψε η ανάγκη για την ψήφιση ενός νόμου ο οποίος να μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες. Το 2014 οι αρμόδιες υπηρεσίες κατέληξαν στον 4262/2014 («Απλούστευση της αδειοδότησης για την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας και άλλες διατάξεις»), ο οποίος στην πράξη δεν μπορούσε να υλοποιηθεί (προβλήματα με τη δευτερογενή νομοθεσία κ.ά.).

Σε εκείνη τη φάση κάνει την εμφάνισή της η Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία ως τεχνικός σύμβουλος του υπουργείου Ανάπτυξης, επιχείρησε να ανασκευάσει τον υφιστάμενο νόμο, χρησιμοποιώντας καλές πρακτικές από άλλες χώρες, εργαλεία  risk assessment, ορίζοντας μάλιστα νέες διαδικασίες όπως η πολυσυζητημένη  έννοια της «γνωστοποίησης» παράλληλα με την αναμόρφωση του μοντέλου των ελέγχων. Ο 4262/2014 εγκαταλείφτηκε και στη θέση του ήρθε ο Νόμος 4442/2016, γνωστός και ο νόμος των αδειοδοτήσεων.  «Πρόκειται για ιδιαίτερο νόμο με δυναμικό χαρακτήρα» εκτιμάει η Χαριτώ Πιπεροπούλου.

Στο Γενικό Μέρος του νόμου περιγράφονται διαδικασίες, στο Ειδικό Μέρος περιέχονται τομείς δραστηριοτήτων (με όλες τις απλοποιήσεις που έχουν επιτευχθεί σε κάθε τομέα) και υπάρχει τέλος το Παράρτημα. Όσο αφορά στο γενικό του μέρος, ο νόμος περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες διαδικασιών: α) ελεύθερες επιχειρήσεις (κανένα ρίσκο), β) οι επιχειρήσεις για τη λειτουργία των οποίων απαιτείται «γνωστοποίηση» και γ) η άδεια λειτουργίας στο σύνολο των δραστηριοτήτων- εδώ εντάσσονται μεγάλες βιομηχανίες όπως π.χ. η βιομηχανία ζάχαρης.

 

Γνωστοποίηση

Επίκεντρο του νέου νόμου είναι η έννοια της γνωστοποίησης, μια νεοεισερχόμενη στο αδειοδοτικό λεξιλόγιο έννοια. Ο επιχειρηματίας/ επενδυτής έχει την ευθύνη συλλογής και συγκέντρωσης όλων των δικαιολογητικών τα οποία κρατάει σε ειδικό φάκελο στο γραφείο του, δεν προσκομίζει τίποτα στην αρμόδια αδειοδοτούσα αρχή και απλώς γνωστοποιεί στην αρμόδια αρχή, όταν είναι έτοιμος να λειτουργήσει, με μια ειδική φόρμα (ανάλογα τη δραστηριότητα), την οποία και υποβάλλει στην αρμόδια αρχή.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι η γνωστοποίηση, αντικαθιστά την παλαιά άδεια λειτουργίας, ενώ τα επιμέρους δικαιολογητικά τα οποία υπήρχαν κάτω από την άδεια λειτουργίας εξακολουθούν να υφίστανται. Υπάρχει πάντως σαφής θέληση  για απλοποίηση  των δικαιολογητικών αυτών ή/και μείωσης του αριθμού τους.

Για να μπορέσει να λειτουργήσει το νέο νομοθετικό πλαίσιο, θα πρέπει να υπάρχει ένα αναμορφωμένο σύστημα ελέγχων το οποίο, επίσης περιγράφεται μέσα στο νόμο. Το σύστημα αυτό βρίσκεται ακόμα υπό διαμόρφωση προκειμένου, όπως σχολίασε η κυρία Πιπεροπούλου, να γίνει πιο «ριζοσπαστικό και ολοκληρωμένο».

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα, το οποίο θεωρείται από τους σχεδιαστές της νομοθεσίας ως κύριος πυλώνας του νόμου· εκτιμάται ότι θα βοηθήσει πολύ όλα τα επίπεδα της διοίκησης, ξεκινώντας από τον ενδιαφερόμενο επιχειρηματία/επενδυτή ο οποίος θα μπορεί να λαμβάνει πληροφορίες πριν από την έναρξη μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια υλοποίησης της επένδυσης.

Θα είναι μια κεντρική πλατφόρμα στο υπουργείο Ανάπτυξης η οποία θα συνδέεται με όλα τα υπάρχοντα πληροφοριακά συστήματα σε όλες τις συναρμόδιες αρχές. Το σύστημα επρόκειτο να κατασκευαστεί μέχρι τις αρχές Ιουνίου 2017  έτσι ώστε να δουλέψει με την έναρξη της καλοκαιρινής περιόδου.

Υποβολή Γνωστοποίησης

Η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας εξέδωσε εγκύκλιο σχετικά με την έναρξη λειτουργίας του πληροφοριακού συστήματος για την ηλεκτρονική υποβολή γνωστοποίησης των δραστηριοτήτων που διέπονται από το καθεστώς γνωστοποίησης του Ν. 4442/2016.

Πιο συγκεκριμένα αφορά στις επιχειρήσεις:

• Επεξεργασίας Τροφίμων και Ποτών
• Καταστήματα Υγειονομικού Ενδιαφέροντος
• Καταστήματα Υγειονομικού Ενδιαφέροντος που λειτουργούν εντός Τουριστικών Καταλυμάτων
• Αυτόματοι πωλητές
• Παρασκευή και πώληση καφέ από τα πρατήρια άρτου και ειδών ζαχαροπλαστικής των αρτοποιιών, τα πρατήρια άρτου και τα καφεκοπτεία
• Πώληση τυποποιημένων τροφίμων
• Τουριστικά Καταλύματα και κολυμβητικές δεξαμενές
• Κολυμβητικές Δεξαμενές, εντός τουριστικών καταλυμάτων που λειτουργούν υπό διαφορετικό φορέα
• Κέντρα Αποθήκευσης και Διανομής

Ομπρέλα ανάπτυξης

Παρά το γεγονός ότι κάποιοι φορείς της αγοράς (π.χ. ΓΣΕΒΕΕ) είναι επιφυλακτικοί όσο αφορά τις δυνατότητες της ένας νομοθεσίας να πράξει αυτά που υπόσχεται – να επιταχύνει δηλαδή την ανάπτυξη μέσω της απλοποίησης των διαδικασιών-, υπάρχει η εντύπωση ότι γίνεται ένα βήμα προς θετική κατεύθυνση.

Αισιόδοξη ότι με τη νομοθεσία που ήδη τίθεται σε ισχύ θα κινητοποιηθεί η αγορά, η Χαριτώ Πιπεροπούλου περιγράφει με μια παρομοίωση την κατάσταση έτσι όπως έχει διαμορφωθεί μετά και την πρόσφατη ΚΥΑ: «Πριν η αδειοδοτική διαδικασία ήταν μια προστατευτική ‘ομπρέλα’ κι από κάτω υπήρχε ένα πλήθος δικαιολογητικών – ουσιαστικά επρόκειτο για ένα βαρύ σύστημα αδειοδότησης. Τώρα όμως ευελπιστούμε να δημιουργήσουμε ένα ‘αερόστατο’, με λιγότερα δικαιολογητικά από κάτω του, το οποίο θα δώσει μια νέα ώθηση στην επιχειρηματικότητα».

————————

Οι τοποθετήσεις της Χ. Πιπεροπούλου προέρχονται από εισήγησή της σε ημερίδα για το νέο νομοθετικό πλαίσιο στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος η οποία πραγματοποιήθηκε στις 24/5/2017, λίγες ημέρες δηλαδή μετά τη δημοσίευση της ΚΥΑ 16228/2017, στο αμφιθέατρο της Εθνική Σχολής Δημόσιας Υγείας

Κεντρική φωτογραφία (Κωστής Παππάς): το γαλακτοπωλείο/ εστιατόριο Mia Feta στη Θεσσαλονίκη. Δημοσιεύτηκε στο 10ο τεύχος του Grill, Ιούνιος 2017.