Αφιέρωμα: Ελληνική Αγορά Μπίρας Ι

Η ζυθοποιία είναι ένας επιχειρηματικός κλάδος στον οποίο ζήσαμε σημαντικές ανακατατάξεις κι επίμονες αντιπαραθέσεις κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, αλλά είναι και μια κατηγορία αλκοολούχων ποτών στην οποία καταγράφονται εντυπωσιακές ‘προϊοντικές’ εξελίξεις.

Ρεπορτάζ: Θανάσης Αντωνίου. Φωτογραφίες: Ολυμπιακή Ζυθοποιία

 

Τα τελευταία χρόνια κι εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, η συνολική αγορά των αλκοολούχων ποτών έχει βυθιστεί σε παρατεταμένη ύφεση. Την κρίση της κατανάλωσης ήρθε να επιδεινώσει (κι όχι άπαξ αλλά επανειλημμένα)  η πολιτεία με την αντιπαραγωγική κι ανεξήγητα επιθετική φορολογική πολιτική της σε βάρος καταξιωμένων και ανερχόμενων, πολυεθνικών κι εγχώριων εταιρειών.

Κι αν οι πολυεθνικοί παίκτες έχουν την ευχέρεια να υπογράψουν εξαιρετικές (στα όρια του προκλητικά …εξαιρετικού)  συμφωνίες με τα λιανεμπόριο και τη μαζική εστίαση, να κλείσουν ένα εγχώριο εργοστάσιο και να το μεταφέρουν – εν μία νυκτί- οπουδήποτε αλλού αλά και να ‘θερμάνουν’ την αγορά με μια εντυπωσιακή διαφημιστική καμπάνια, οι μικροζυθοποιίες επιζούν μόνο χάρη σε ψαγμένους καταναλωτές και ριψοκίνδυνους επιχειρηματίες στην εστίαση που επιθυμούν για τους πελάτες τους ότι καλύτερο και ‘διαφορετικό’.

Μικροζυθοποιία

Σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία, μόνο την τελευταία πενταετία, ο αριθμός των ελληνικών μικροζυθοποιείων αυξήθηκε κατά πάνω από 120%, με μια εντυπωσιακή γεωγραφική διασπορά του σε όλη σχεδόν την Ελλάδα.

Ο κλάδος

Ο Αλέξανδρος Καραφυλλίδης, πρόεδρος στην Ελληνική Ένωση Ζυθοποιών και επικεφαλής στην Ολυμπιακή Ζυθοποιία, έχει ξεκινήσει το τελευταίο διάστημα μια ‘εκστρατεία’ ενημέρωσης του κοινού και της πολιτείας για το ρόλο που κατέχει η μπίρα στην ελληνική παραγωγή, τις ιδιαιτερότητες του προϊόντος και, φυσικά, τις προοπτικές του.

Το γεγονός ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι της κατανάλωσης μπίρας στην Ελλάδα παράγεται εντός των συνόρων, είναι το δυνατό ‘χαρτί’ των Ελλήνων ζυθοποιιών οι οποίοι,  αντίθετα απ΄ ότι θα περίμενε κανείς για μια παραγωγική βιομηχανία εν μέσω κρίσης, έχουν βρεθεί στο φορολογικό σκόπευτρο της πολιτείας και των δανειστών.

Όπως μας ενημέρωσε η  Ελληνική Ένωση Ζυθοποιών, ο κλάδος αποτελεί πηγή εσόδων για το κράτος: το 2015 τα φορολογικά έσοδα που αποκόμισε το δημόσιο ανήλθαν σε 640 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2016 μόνο τα έσοδα από τον Ειδικό Φόρο κατανάλωσης (ΕΦΚ) αναμένεται να διαμορφωθούν σε περίπου  160 εκατ. ευρώ. Όπως έχει διαπιστωθεί από επεξεργασία στοιχείων,  την τελευταία πενταετία ο κάδος έχει αποδώσει το ελληνικό δημόσιο περίπου 1,9 δισ. ευρώ.

Η Ελληνική Ένωση Ζυθοποιών δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα  στην προστιθέμενη αξία του κλάδου στην εγχώρια αλυσίδα παραγωγής και διακίνησης, η οποία για το 2015 ανήλθε στα 494 εκατ. ευρώ αλλά και τη συμβολή του στον εξαγωγικό προσανατολισμό της χώρας με τις εξαγωγές μπίρας – σε χώρες εντός και εκτός Ευρώπης – να παρουσιάζουν αύξηση 89%, φτάνοντας το 2015 τα 432.000 εκατόλιτρα. Επιπλέον επισημαίνεται ότι το 90% της μπύρας που καταναλώνεται στην Ελλάδα παράγεται σε εργοστάσια που λειτουργούν στη χώρα μας, αγγίζοντας τα 3.820.000 εκατόλιτρα παραγωγής για το 2015.

Η κρίση έχει προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στη μπίρα κι έχει συρρικνώσει τόσο την κατανάλωση όσο και τους τζίρους. Όπως μας ενημέρωσε η Ένωση, κατά τη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας (2011- 2015) η μπίρα έχασε περίπου το 20% του πωλούμενου όγκου. Η αρνητική εικόνα συνεχίστηκε και το 2016 που έκλεισε και αυτό με περεταίρω μείωση της κατανάλωσης.

Εξαγωγές

Η Ελλάδα εξάγει μπίρα: κάθε χρόνο και περισσότερη σε όλο και περισσότερες χώρες· κάποιες από αυτές είναι κι οι ίδιες μεγάλοι παραγωγοί/ εξαγωγείς μπίρας. Το 2015, οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 90% σε πάνω από  430.000 εκατόλιτρα.

Εξελίξεις

Δύο ήταν οι σημαντικές ειδήσεις των τελευταίων χρόνων: η συγχώνευση των Μύθος με την Ολυμπιακή Ζυθοποιία και η μάχη που δίνει η Αθηναϊκή Ζυθοποιία με την Ζυθοποιία Μακεδονίας – Θράκης για το ζήτημα της ‘δεσπόζουσας θέσης’.

Όσο αφορά την πρώτη εξέλιξη, η συγκεκριμένη συγχώνευση δημιούργησε ένα πολύ δυνατό παίκτη με πολυεθνικό πρόσημο (και ελληνική μειοψηφία) που μαζί με την ολλανδικών συμφερόντων Αθηναϊκή ελέγχουν περίπου το 80%. Η ιστορία του Μύθου είναι λίγο ως πολύ γνωστή: ξεκίνησε το 1968 Ζυθοποιία Henninger Hellas στη Θεσσαλονίκη, το 1992 εξαγοράστηκε από τον Όμιλο Μπουτάρη και μετονομάστηκε σε Ζυθοποιία Βορείου Ελλάδος, δημιούργησε το 1997 το εξαιρετικά πετυχημένο σήμα Μύθος, μετονομάστηκε το 2002 σε Μύθος Ζυθοποιία, εξαγοράστηκε από την Βρετανική Scottish & Newcastle η οποία με την σειρά της  πέρασε το 2008 στο portfolio του δανικών συμφερόντων Ομίλου Carlsberg.

 

Από την πλευρά της η Fix, η οποία ανήκε στην οικογένεια Κουρτάκη ο οποίος την επαναλάνσαρε ανεπιτυχώς πριν από περίπου είκοσι χρόνια μέσω της Ολυμπιακής Ζυθοποιίας η οποία στη συνέχεια πέρασε στον βιομηχανικό όμιλο των αδελφών Γκρέκη ως Ελληνικές Μικροζυθοπιίες. Η τελευταία μεταβιβάστηκε στον επιχειρηματία Γιάννη Χήτο ο οποίος  το 2009 μετονόμασε την εταιρεία και πάλι σε Ολυμπιακή Ζυθοποιία και λάνσαρε (για τρίτη φορά και πετυχημένη) τη Fix, πριν πουλήσει το 51% στην Carlsberg. Σήμερα πια η ενιαία εταιρεία διαχειρίζεται όλα τα παραπάνω σήματα αλλά και αρκετά ακόμα (Corona, Kaisier, Guinness, Grimbergen κ.ά.).

Το πρόστιμο ύψους 31,4 εκατ. ευρώ που επέβαλλε πέρυσι η Επιτροπή Ανταγωνισμού στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία (Heineken, Amstel, Άλφα, Fischer, SOL, Buckler, Erdinger κ.ά.) για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης· πρόκειται για το μεγαλύτερο πρόστιμο που έχει επιβάλλει ποτέ η Επιτροπή. Η πολυεθνική εταιρεία δεν το έχει πληρώσει, αλλά έχει ξεκινήσει ένα μακρύ δικαστικό αγώνα για να δικαιωθεί.

Το πιο πρόσφατο ‘επεισόδιο’ του συγκεκριμένου αγώνα ήταν η εκδίκαση της προσφυγής στις 18 Ιανουαρίου 2017 στο Διοικητικό Εφετείο Αθηνών, το αποτέλεσμα της οποίας δεν είναι ακόμα γνωστό και δεν θα είναι για τους επόμενους μήνες. Εν τω μεταξύ άλλο ένα επεισόδιο στον πόλεμο της πολυεθνικής εταιρείας με τους ανταγωνιστές της εξελίχθηκε πρόσφατα με την αγωγή που κατάθεσε  σε βάρος της Αθηναϊκής ή ανταγωνίστριά της Ζυθοποιία Μακεδονίας – Θράκης που παράγει και διακινεί το σήμα Βεργίνα.

Η βορειοελλαδίτικη ζυθοποιία,  ζητάει αποζημίωση ύψους 100 εκατ. ευρώ από την ολλανδική μητρική, θεωρώντας ότι όλο το προηγούμενο διάστημα έχει υποστεί μεγάλη απώλεια εσόδων από την καταχρηστική συμπεριφορά της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας. Αμέσως μετά την άκρως επιθετική κίνηση της Ζυθοποιίας Μακεδονίας – Θράκης, η Αθηναϊκή Ζυθοποιία εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία, μεταξύ άλλων, επισημαίνει οτι «Η Heineken N.V. όσο και η Αθηναϊκή Ζυθοποιία θα προβούν σε κάθε νόμιμη ενέργεια στο πλαίσιο της υπεράσπισής τους. Ως Αθηναϊκή Ζυθοποιία θα συνεχίσουμε να επενδύουμε στη χώρα αλλά και να υπερασπιζόμαστε με πάθος την υπόθεση αυτή, γιατί αυτό οφείλουμε στους εργαζομένους και τους προμηθευτές μας, αλλά και στους καταναλωτές μας».

Εστίαση & Μικροζυθοποιία

Τα τελευταία χρόνια η θέση της μπίρας στο χώρο της μαζικής εστίασης εξελίσσεται, όψι πάντα προς τη θετική κατεύθυνση για το προϊόν. Η αλήθεια όμως είναι ότι η υψηλού επιπέδου μπίρα έχει πάντα θέση στην εστίαση. Αυτό μας το επιβεβαιώνει ο Χρήστος Σοκόλης του Clap the Restaurant ο οποίος με ενθουσιασμό μας λέει ότι «Εδώ και χρόνια και στην αλυσίδα Margherita Pizza Artigianale και στο εστιατόριο μου διαθέτω μπίρες από μικροζυθοποιίες, διότι θεωρώ πως η προσπάθεια των Ελλήνων μικροζυθοποιών είναι εξαιρετική. Κάνουν πολύ καλή δουλειά, πραγματοποιούν εξαγωγές κι ένιωσα μεγάλη  υπερηφάνεια όταν σε πρόσφατο ταξίδι μου στην Ολλανδία βρήκα την ελληνική μπίρα Septem».

Σύμφωνα με την άποψη του γνωστού και δραστήριου συμβούλου και επιχειρηματία της γαστρονομίας, «η μπίρα εντάσσεται κι αυτή στη γαστρονομική προσπάθεια που κάνει η χώρα για ανέβει ένα επίπεδο και έτσι πρέπει να γίνει διότι είναι ένα προϊόν που αγαπάει ο κόσμος.  Μου αρέσει που βγαίνουν μπίρες από νησιά, μου αρέσει που κάποιες δίνουν έμφαση στο terroir τους. Η μπίρα είναι ένα καλό εργαλείο μάρκετινγκ για την ελληνική γαστρονομία…».

Μνημονιακή …μπιροφορολόγηση

Λόγω των μνημονιακών υποχρεώσεων της χώρας, οι δανειστές ζήτησαν και η κυβέρνηση επέβαλλε τελικά νέα φορολόγηση στη ζυθοποιία. Πιο συγκεκριμένα, από 1/6/2016  αυξήθηκε ο φόρος στην μπίρα από 2,6 σε 5 ευρώ ανά 100 λίτρα μπύρας για τις μεγάλες ζυθοποιίες και από 1,3 σε 2,5 ευρώ ανά 100 λίτρα μπίρας για τις μικρές ζυθοποιίες, αυτές δηλαδή που παράγουν έως 200.000 εκατόλιτρα μπίρας το χρόνο.

Η συγκεκριμένη φορολόγηση έχει ήδη προκαλέσει αύξηση τη τιμής των προϊόντων η οποία στην αγορά της λιανικής κυμαίνεται από 10 μέχρι και 15%, ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ελληνική Ένωση Ζυθοποιών. Το κόστος παραγωγής έχει εκτιναχθεί κατά 7-10% ανάλογα την περίπτωση. Για την  αύξηση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στη μικροζυθοποιία,  ζητήσαμε τη γνώμη ενός άμεσα ‘ενδιαφερόμενου’.

Ο Nικόλας Λουκάκης, γενικός διευθυντής  της Σόλο είναι λαύρος κατά της συγκεκριμένης απόφασης. «Πρόκειται για ένα πραγματικά παράλογο μέτρο. Ιδιαίτερα όταν οι μπίρες που δημιουργείς είναι πλούσιες σε συστατικά (τ’ οποίο μεταξύ άλλων φορολογείται εκτός του αλκοολικού βαθμού). Είναι ένας νόμος που αργά ή γρήγορα θα πρέπει να αποσυρθεί αν θέλουν να βοηθήσουν τη  γενικότερη αγορά και την άνθιση ενός κλάδου με δυναμική ανάπτυξης… ή τουλάχιστον να μειώσουν το  ήδη αυξημένο σχεδόν κατά 100% φόρο. Τέτοια μέτρα σίγουρα δεν αποτελούν σύμμαχο στην ανάπτυξη του κλάδου της ελληνικής μικροζυθοποιίας, ενός κλάδου που ωστόσο, ακολουθώντας την διεθνή τάση, έχει πολλές προοπτικές ανάπτυξης».

Δημοσιεύτηκε στο  9ο τεύχος του Grill, Απρίλιος 2017.